Witelon (Vitelo)
fizyk, matematyk, optyk, filozof
(*ok.1230 Śląsk, +1280/1314)
Daty urodzin i śmierci Witelona nie są pewne. Urodził się ok 1230 r. na Dolnym Śląsku, prawdopodobnie w Legnicy lub Borowie (pow. Strzelin). Był synem Polki z rycerskiego rodu z Borowa oraz niemieckiego kolonisty z Zeit w Turyngii – sam Witelo pisał o sobie „syn Turyngów i Polaków” ("Turingorum et Polonorum filius"), zmarł pomiędzy rokiem 1280 a kwietniem 1314. Duża rozbieżność dat zgonu wynika prawdopodobnie z faktu, że pod koniec życia jego aktywność naukowa i polityczna nie została udokumentowana, brak o nim wszelkich informacji po roku 1280.
Niektórzy historycy identyfikują go z tajemniczym mnichem zmarłym w roku 1314 we Francji, w La Vicogne, w tamtejszym klasztorze norbertanów, co jest raczej mało prawdopodobne. Istnieją przekazy wskazujące, że w roku 1314 za jego duszę odprawiono mszę żałobną w katedrze wrocławskiej, której był kanonikiem.
Początki swojej edukacji uzyskał w szkole klasztornej w Legnicy. Tam też został zakonnikiem. Następnie kształcił się w Paryżu (1250-1260), a od jesieni roku 1262 we Włoszech. W Padwie spotkał m.in.: Rogera Bacona, Tomasza z Akwinu, tłumacza dzieł Arystotelesa i spowiednika papieskiego Wilhelma de Moerbecke. Zapewne w drugiej połowie roku 1268 podążył z Padwy na dwór papieski. Do roku 1271 przebywał w Viterbo pod Rzymem, gdzie m.in. pracował nad dziełem o optyce. Był on dość ściśle związany z Wrocławiem, przebywając w otoczeniu książąt i biskupów wrocławskich oraz będąc przewodnikiem duchowym księcia wrocławskiego Władysława. W warstwie filozoficznej jego dzieła nawiązywały do ożywionej w tym czasie dyskusji pomiędzy systemami św. Augustyna i św. Tomasza z Akwinu, podzielał raczej poglądy św. Augustyna i św. Bonawentury, opierał się potem także na jego teoriach metafizyki światła.
Witelon miał bardzo nowatorskie poglądy na temat anatomii oka i fizjologii widzenia. Jest uznawany za twórcę podwalin wiedzy psychologiczno-psychiatrycznej i psychopatologicznej. Poza zagadnieniami fizycznymi optyki, w których wzorował się na poglądach arabskiego uczonego Alhazena oraz Roberta Grosseteste z Oksfordu i rozpatrywał np. prostoliniowe rozchodzenie się światła, jego odbijanie, rozpraszanie, załamanie, świetlne zjawiska meteorologiczne, analizował także psychologiczny aspekt spostrzegania. W swoim dziele o optyce, a także we wcześniejszej rozprawie Tractatus de primaria causa poenitentiae et de natura daemonum z roku 1268 wskazywał m.in., że złudzenia wzrokowe są wynikiem warunków obserwacji oraz wyobrażeń i sposobu myślenia, pisząc np. że "oko nie otrzymuje żadnej innej informacji poza światłem, barwą i wielkością kątową", a dopiero umysł dokonuje "przetworzenia wrażeń z pomocą przedstawień branych z doświadczenia". Przyczyn złudzeń wzrokowych upatrywał zarówno w warunkach obserwacji, np. słabego oświetlenia jak i w poprzednich doświadczeniach obserwatora. Jedną z jego najbardziej przenikliwych analiz jest przykład "Maura", który "widzi czarnego anioła, podczas gdy dla chrześcijan ma on jasną skórę" natomiast diabeł dla chrześcijan jest czarny, a dla Maurów jasnoskóry. Mimo że Witelon nie negował istnienia demonów, a nawet opisał szczegółowo ich naturę i zachowanie, to niedwuznacznie wskazał, że materialne wyobrażenie demonów może być złudzeniem, mającym swoje uwarunkowania kulturowe, np. związane z samooceną poszczególnych ludów.
Po napisaniu Perspectivorum... Witelon zajął się działalnością dyplomatyczna: brał udział w soborze w Lyonie (1274 r.), był posłem księcia Henryka IV Probusa do papieża Jana XXI oraz służył czeskiemu królowi Przemysłowi II. Następnie prawdopodobnie poświęcił się nauczaniu w szkole parafialnej pod wezwaniem św. Piotra i Pawła w Legnicy. Z innych dokonań Witelona należy wspomnieć o upowszechnianiu przez niego dzieł starożytnych uczonych oraz o konstrukcji przyrządów do kreślenia krzywych. Po swym powrocie na Śląsk od 1274 roku był kanonikiem wrocławskiej kapituły katedralnej z nadanym przez Henryka IV Probusa uposażeniem w postaci podwrocławskiej wsi Żórawina. Postać Witelona była dość tajemnicza, stając się źródłem rozmaitych legend, plotek oraz inspiracji literackich. Łódzki prozaik Witold Jabłoński napisał cykl powieści pt.: Gwiazda Wenus, gwiazda Lucyfer (2003-2007), którego bohaterem jest ten właśnie uczony.
Był on pierwszym szeroko znanym śląskim uczonym, autorem dzieła o optyce i fizjologii widzenia pt. Perspectivorum libri decem, którą ukończył około roku 1273, przebywając na dworze papieskim w Viterbo. Dzieło zostało opublikowane po raz pierwszy drukiem w Norymberdze w 1535 r. Rozprawa ta była wznawiana jeszcze kilkaset lat po jego śmierci, znali ją m.in.: Leonardo da Vinci, Mikołaj Kopernik i Johannes Kepler. Ważniejsze dzieła Witelona to obszerne dzieło poświęcone optyce ...Id est de natura, ratione, et proiectione radiorum visus, luminum, colorum atque formarum, quam vulgo Perspectivam vocant, Libri X (1270-1273), pismo psycholoigczno-etyczne Epistola de causa primaria poenitentiae, pismo fizjologiczno-filozoficzne o demonach De natura daemonum. Wiele dzieł Witelona m.in. traktujących o fizjologii, geometrii, astronomii, filozofii niestety zaginęło (De elementis conclusionibus, De partibus universi, Philosophia naturalis, itd).
W Legnicy obecnie znajduje się ulica Witelona, o od 2003 r. uczony patronuje Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Legnicy.
Wykorzystano źródła
www.liegnitz.pl
http://pl.wikipedia.org
Więcej informacji o Witelonie
Początki swojej edukacji uzyskał w szkole klasztornej w Legnicy. Tam też został zakonnikiem. Następnie kształcił się w Paryżu (1250-1260), a od jesieni roku 1262 we Włoszech. W Padwie spotkał m.in.: Rogera Bacona, Tomasza z Akwinu, tłumacza dzieł Arystotelesa i spowiednika papieskiego Wilhelma de Moerbecke. Zapewne w drugiej połowie roku 1268 podążył z Padwy na dwór papieski. Do roku 1271 przebywał w Viterbo pod Rzymem, gdzie m.in. pracował nad dziełem o optyce. Był on dość ściśle związany z Wrocławiem, przebywając w otoczeniu książąt i biskupów wrocławskich oraz będąc przewodnikiem duchowym księcia wrocławskiego Władysława. W warstwie filozoficznej jego dzieła nawiązywały do ożywionej w tym czasie dyskusji pomiędzy systemami św. Augustyna i św. Tomasza z Akwinu, podzielał raczej poglądy św. Augustyna i św. Bonawentury, opierał się potem także na jego teoriach metafizyki światła.
Witelon miał bardzo nowatorskie poglądy na temat anatomii oka i fizjologii widzenia. Jest uznawany za twórcę podwalin wiedzy psychologiczno-psychiatrycznej i psychopatologicznej. Poza zagadnieniami fizycznymi optyki, w których wzorował się na poglądach arabskiego uczonego Alhazena oraz Roberta Grosseteste z Oksfordu i rozpatrywał np. prostoliniowe rozchodzenie się światła, jego odbijanie, rozpraszanie, załamanie, świetlne zjawiska meteorologiczne, analizował także psychologiczny aspekt spostrzegania. W swoim dziele o optyce, a także we wcześniejszej rozprawie Tractatus de primaria causa poenitentiae et de natura daemonum z roku 1268 wskazywał m.in., że złudzenia wzrokowe są wynikiem warunków obserwacji oraz wyobrażeń i sposobu myślenia, pisząc np. że "oko nie otrzymuje żadnej innej informacji poza światłem, barwą i wielkością kątową", a dopiero umysł dokonuje "przetworzenia wrażeń z pomocą przedstawień branych z doświadczenia". Przyczyn złudzeń wzrokowych upatrywał zarówno w warunkach obserwacji, np. słabego oświetlenia jak i w poprzednich doświadczeniach obserwatora. Jedną z jego najbardziej przenikliwych analiz jest przykład "Maura", który "widzi czarnego anioła, podczas gdy dla chrześcijan ma on jasną skórę" natomiast diabeł dla chrześcijan jest czarny, a dla Maurów jasnoskóry. Mimo że Witelon nie negował istnienia demonów, a nawet opisał szczegółowo ich naturę i zachowanie, to niedwuznacznie wskazał, że materialne wyobrażenie demonów może być złudzeniem, mającym swoje uwarunkowania kulturowe, np. związane z samooceną poszczególnych ludów.
Po napisaniu Perspectivorum... Witelon zajął się działalnością dyplomatyczna: brał udział w soborze w Lyonie (1274 r.), był posłem księcia Henryka IV Probusa do papieża Jana XXI oraz służył czeskiemu królowi Przemysłowi II. Następnie prawdopodobnie poświęcił się nauczaniu w szkole parafialnej pod wezwaniem św. Piotra i Pawła w Legnicy. Z innych dokonań Witelona należy wspomnieć o upowszechnianiu przez niego dzieł starożytnych uczonych oraz o konstrukcji przyrządów do kreślenia krzywych. Po swym powrocie na Śląsk od 1274 roku był kanonikiem wrocławskiej kapituły katedralnej z nadanym przez Henryka IV Probusa uposażeniem w postaci podwrocławskiej wsi Żórawina. Postać Witelona była dość tajemnicza, stając się źródłem rozmaitych legend, plotek oraz inspiracji literackich. Łódzki prozaik Witold Jabłoński napisał cykl powieści pt.: Gwiazda Wenus, gwiazda Lucyfer (2003-2007), którego bohaterem jest ten właśnie uczony.
Był on pierwszym szeroko znanym śląskim uczonym, autorem dzieła o optyce i fizjologii widzenia pt. Perspectivorum libri decem, którą ukończył około roku 1273, przebywając na dworze papieskim w Viterbo. Dzieło zostało opublikowane po raz pierwszy drukiem w Norymberdze w 1535 r. Rozprawa ta była wznawiana jeszcze kilkaset lat po jego śmierci, znali ją m.in.: Leonardo da Vinci, Mikołaj Kopernik i Johannes Kepler. Ważniejsze dzieła Witelona to obszerne dzieło poświęcone optyce ...Id est de natura, ratione, et proiectione radiorum visus, luminum, colorum atque formarum, quam vulgo Perspectivam vocant, Libri X (1270-1273), pismo psycholoigczno-etyczne Epistola de causa primaria poenitentiae, pismo fizjologiczno-filozoficzne o demonach De natura daemonum. Wiele dzieł Witelona m.in. traktujących o fizjologii, geometrii, astronomii, filozofii niestety zaginęło (De elementis conclusionibus, De partibus universi, Philosophia naturalis, itd).
W Legnicy obecnie znajduje się ulica Witelona, o od 2003 r. uczony patronuje Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Legnicy.
Wykorzystano źródła
www.liegnitz.pl
http://pl.wikipedia.org
Więcej informacji o Witelonie
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz