Horst Bienek

pisarz, publicysta, tłumacz, reżyser filmowy 

(*07.05.1930 Gliwice, +07.12.1990 Monachium).

Jego rodzice pochodzili z tej części Górnego Śląska, która po podziale Górnego Śląska w 1922 r. przypadła Polsce, mianowicie z Lublińca. Horst Bienek dzieciństwo spędził w robotniczej części Gliwic, Zatorze (Stadtwald). W 1945 z własnej woli wyjechał do Niemiec i początkowo znalazł się w radzieckiej strefie okupacyjnej. Pierwszym przystankiem był Koethen w Saksonii, a potem Poczdam, gdzie Bienek znalazł zatrudnienie oraz zdobywał doświadczenie pisarskie w gazecie Tagespost. Następnie przeniósł się do Berlina, gdzie pobierał nauki u Bertolta Brechta. Niestety, los nie był łaskawy dla Bienka i w roku 1951 został on aresztowany, a następnie oskarżony przez NKWD o działalność antyradziecką. Po krótkim procesie Bienek został zesłany w głąb Związku Radzieckiego do jednego z łagrów (Workuta) z wyrokiem 25 lat ciężkich robót. W 1955 dzięki amnestii stał się wolnym człowiekiem i po kilku tygodniach podróży dotarł do Monachium. Tam też pracował, najpierw jako lektor niemieckiego wydawnictwa Taschenbuch Verlag, redaktor radia Hessischer Rundfunk, a następnie jako reżyser teatralny.

W Monachium Bienek poświęcił się niezależnej pracy twórczej i działalności w wielu literackich i kulturalnych organizacjach (m.in. był wiceprzewodniczącym Bawarskiej Akademii Sztuk Pięknych). Pierwszymi dziełami literackimi Bienka były wiersze pisane pod wpływem doświadczeń wyniesionych podczas pobytu w syberyjskim łagrze. Zadebiutował jednak w roku 1968 opowiadaniem "Die Zelle" ("Cela"), opublikowanym w jednym z berlińskich periodyków. Temat Górnego Śląska i młodości pisarz podjął dość późno, bo dopiero w roku 1975, który był także rokiem wydania "Die erste Polka" ("Pierwszej polki"). Horst Bienek tą powieścią wywalczył sobie sławę pisarską oraz zapoczątkował cykl czterech powieści, zwany „Tetralogią gliwicką”. W jej skład – obok "Pierwszej polki" – weszło też "Septemberlicht" ("Wrześniowe światło"), "Zeit ohne Glocken" ("Czas bez dzwonów") i "Erde und Feuer" ("Ziemia i ogień"). Akcja tych powieści toczy się w Gliwicach w okresie II wojny światowej, a w losach bohaterów odnaleźć można liczne wątki autobiograficzne. W późniejszych latach Bienek opublikował jeszcze kilka książek tematycznie związanych z Gliwicami i Śląskiem, m.in "Gliwickie dzieciństwo" ("Gleiwitzer Kindheit"), "Opis pewnej prowincji" ("Beschreibung einer Provinz"), "Podróż do krainy dzieciństwa" ("Reise in die Kindheit") oraz "Brzozy i wielkie piece. Dzieciństwo na Górnym Śląsku" ("Birken und Hochöfen. Eine Kindheit in Oberschlesien"). Horst Bienek był pisarzem, który wprowadził obszar Górnego Śląska i swoich rodzinnych Gliwic do literatury europejskiej.

Bienek przez większą część swojego życia budził swoimi poglądami kontrowersje – niemieckie środowiska wypędzonych traktowały go jako "polskiego sprzedawczyka", pisarz bowiem bez ogródek stawiał tezę, że niemiecki faszyzm zniszczył śląski raj, gdzie w symbiozie żyli Ślazacy, Polacy i Niemcy. Zarzucał też swoim rodakom obojętność wobec okrucieństw jakich sami Niemcy dopuszczali się pod rządami Hitlera. Władze PRL także nie akceptowały Bienka – cierniem w oku było to, że wspierał polską opozycję demokratyczną i ruch "Solidarności". Nie akceptowano także tego, że pomagał finansowo i przyjaźnił się z wieloma przebywającymi na Zachodzie dysydentami i pisarzami pochodzącymi z Polski, Czechosłowacji, ZSRR. Nie akceptowano również faktu, że negował w swoich powieściach dogmat o "wiecznie polskim Śląsku" i pokazywała życie niemieckiego miasta, w którym w dodatku żyli także przyzwoici Niemcy.

Bawarska Akademia Sztuk od 1991 r. przyznaje każdego roku nagrodę literacką jego imienia. Nazwiskiem Horsta Bienka nazwano ulicę w Gliwicach, a na rodzinnym domu w Gliwicach-Zatorzu umieszczono pamiątkową tablicę.

Wykorzystano następujące źródła:
http://pl.wikipedia.org
http://www.horstbienek.haus.pl
Aleksandra Klich, Michał Smolorz; Wygnaniec Horst Bienek,Gazeta Wyborcza 19.05.2007