Fritz Haber 

chemik, laureat Nagrody Nobla w 1918 r.
(*09.12.1868 r. Wrocław, +29.01.1934 r. Bazylea)

Fritz Haber był chemik niemieckim pochodzenia żydowskiego. Studiował w latach 1886–1891 na uniwersytecie w Heidelbergu u Roberta Bunsena, potem na uniwersytecie w Berlinie. Kontynuował pracę naukową w Zurychu i Jenie. Od 1898 profesor chemii na Uniwersytecie w Karlsruhe (1898–1911) oraz Instytutu Chemii Fizycznej im. Cesarza Wilhelma w Berlinie (1911–1933). W 1902 przeszedł na protestantyzm.
Prowadził badania w dziedzinie elektrochemii i katalizy. Od 1904 rozpoczął prace nad równowagą reakcji powstawania amoniaku z atomów azotu i wodoru w wysokich temperaturach i wysokim ciśnieniu. Badania związane były z z prognozowanym na lata 30. XX wieku głodem w Europie (gdzie w ciągu dwóch stuleci liczba mieszkańców zwiększyła się czterokrotnie). W badaniach wykorzystał odkrycie z lat 40. XIX wieku Justusa von Liebiga, który zauważył , że wzrost roślin pobudzają związki azotu. Na początku wieku XX producenci rolni ściągali z Ameryki Płd. guano i importowali saletrę z Chile. Obydwie substancje były stosunkowo drogie i było ich mało aby zaspokoić potrzeby rolników europejskich. W latach 1905–1910 opracował metodę syntezy amoniaku, nazwaną później metodą Habera i Boscha. W 1908 otrzymał po raz pierwszy ciekły amoniak metodą półprzemysłową, a w 1913 pod jego kierownictwem została utworzona fabryka, w której stosowano proces wiązania azotu z atmosfery. Proces opatentowany przez Habera polegał na wpompowywaniu do reaktorów azotu i wodoru, które pod wpływem wysokiej temperatury i ciśnienia w obecności katalizatorów łączyły się tworząc amoniak. Prasa w tym czasie pisała, że z powietrza Haber zrobił chleb. W 1913 firma BASF wybudowała fabrykę amoniaku w Ludwigshafen. Dziś wg metody Habera powstaje kilkaset tysięcy ton nawozów azotowych. Haber dzięki produkcji nawozów azotowych został milionerem. Poza majątkiem odkrycie dało mu sławę. stanął na czele Instytutu chemii fizykalnej im. Cesarza Wilhelma w Berlinie (dziś Instytut im. Habera).

Po wybuchu I wojny światowej amoniak zastąpił importowaną z Chile saletrę do produkcji materiałów wybuchowych i amunicji. Niemcy szybko i tanio uzupełniały swoje arsenały zbrojeniowe. Haber na zlecenie niemieckiego Sztabu Generalnego rozpoczął pracę nad wykorzystaniem chemii na potrzeby armii (Konwencja Haska z 1907 zabraniała stosowania broni chemicznej). Traktował on swoją pracę jako patriotyczny obowiązek. Mówił, że nauka w czasie pokoju należy do całego świata a w czasie wojny musi służyć państwu. Mówił swoim współpracownikom, że jeśli uda się szybko pokonać wrogów Niemiec, konflikt pochłonie mniej ofiar (Francuzi w tym czasie też pracowali nad rozwojem broni chemicznych). Podczas I wojny światowej był jednym z głównych organizatorów produkcji i zastosowania gazów bojowych przez armię niemiecką m.in. pod Langemark i Ypres (II bitwa pod Ypres) i pod Bolimowem. Pod Ypres Haber osobiście nadzorował atak chemiczny. Notował spostrzeżenia objawów u konających żołnierzy. Generalicja niemiecka nie wykorzystała potencjału broni chemicznej, a naukowcy Paryża i Londynu szybko rozszyfrowali właściwości toksycznych substancji niemieckich. Zaangażowanie Habera w produkcje gazów bojowych doprowadziło do samobójstwa jego żonę Clarę Haber, która nie mogła znieść obciążenia psychicznego, związanego z przyczynianiem się męża do śmierci żołnierzy.
W roku 1918 Haber został laureatem nagrody Nobla w dziedzinie chemii za opracowanie metody syntezy amoniaku. W tym czasie aktywnie działał w odbudowie niemieckiego przemysłu wojennego. Kontynuował prace w tajnej fabryce w pobliżu Wittenberga. Stanął na czele Degesch – Niemieckiego Towarzystwa do Walki ze Szkodnikami. Szukał środków, którymi łatwo byłoby zabijać pchły, wszy i pluskwy lęgnące się w magazynach czy ładowniach statków oceanicznych. To właśnie wtedy, w latach 20. XX wieku jego współpracownicy pod jego nadzorem opracowali technologię produkcji cyklonu B, który chociaż początkowo był przewidziany jako środek do dezynfekcji i dezynsekcji, został później zastosowany przez Niemców w komorach gazowych podczas drugiej wojny światowej. Tabletki cyklonu zawierały toksyczny cyjanowodór, który uwalniał się stopniowo, skutecznie niszcząc szkodniki. Cyklon B osiągnął sukces, a jego produkcja wynosiła setki ton. Haber pomagał też produkować iperyt Hiszpanii, która używała go w walce z powstańcami w Maroku. Jednocześnie próbował uzyskać złoto z wody morskiej, by Niemcy mogły spłacić gigantyczne kontrybucje. Próby z uzyskaniem złota nie zakończyły się powodzeniem, miały jednak duże znaczenie naukowe. Po dojściu Hitlera do władzy Haber początkowo wiernie służył faszyzmowi. Gdy jego przyjaciel Albert Einstein odmówił powrotu z USA i oskarżył nazistów o łamanie praw człowieka, Haber potępił go publicznie. W ramach czystek antyżydowskich Habera pozbawiono etatu akademickiego. Ze względu na pochodzenie, późną jesienią 1933 r. został zmuszony do emigracji. Wyjechał najpierw do Cambridge w Wielkiej Brytanii. Naukowcy brytyjscy traktowali go z pogardą. Noblista Ernest Rutherford ostentacyjnie nie podawał mu ręki. Tymczasem chemik Chaim Weizmann (późniejszy pierwszy prezydent Izraela) zaproponował mu posadę profesorską na tworzonym Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. Haber wyjechał do Szwajcarii z zamiarem udania się na Bliski Wschód, gdzie wkrótce zmarł na zawał serca. Albert Einstein napisał o nim "Była to tragedia niemieckiego Żyda, tragedia wzgardzonej miłości".

wykorzystano źródło:
http://pl.wikipedia.org